portret van een straat
Zoek
Bovenlichten in de Ruiterstraat
Een bovenlicht is het raam boven de (voor)deur, dat er voor zorgt dat er licht in de gang valt. Pas in de loop van de 17e eeuw kwamen de eerste huizen met een gang. Vanaf die tijd zijn er bovenlichten.
De huizen in de 17e eeuw hadden veelal glas-in-loodramen. Het waren kleine ruitjes, aangezien men nog niet in staat was om grotere stukken glas te maken. In de loop van de 17e eeuw kwamen de eerste houten sponningen, maar de ruitjes bleven nog steeds vrij klein. Overigens wordt ook bij ramen soms over bovenlichten gesproken. Het betreft dan de beglazing van het bovenste deelraam.
Dit glas-in-loodwerk is geen bovenlicht maar het is wel te zien in één van de ramen van Ruiterstraat 8. Het glas in lood is gemaakt in de tijd dat de Franciscanessen in het pand woonden (1959-1976).
In de Ruiterstraat zijn het voornamelijk de huizen aan de noordkant die versierd zijn met glas-in-loodramen. Meestal zijn het de bovenlichten van de voordeur en de bovenlichten van de ramen die verfraaid zijn met het kleurrijke glas.
Sommige bovenlichten worden snijramen genoemd. Het zijn bovenlichten waarbij een houtsnijwerk of smeedwerk de verbindende structuur tussen de glasdelen vormt. Meestal wordt bij snijramen geen gekleurd glas gebruikt.
Door de opvallende plaats van de bovenlichten was het een ideale mogelijkheid om de mate van welgesteldheid te tonen. Snijramen komen/kwamen vooral voor in de duurdere huizen. Dat is ook aan de orde in de Ruiterstraat. De huizen aan de zuidkant (even nummers) zijn veelal versierd met snijramen.
Het is verleidelijk om de ouderdom van het pand af te leiden aan de stijl van de snijramen of de bovenlichten. Dit leidt vaak tot een verkeerde beoordeling. Bovenlichten werden vaak in de loop van de tijd vervangen omdat ze ‘op’ waren of omdat men zich wilde aanpassen aan de stijl van de tijd of omdat men de behoefte had de eigen welvaart beter te tonen.
In de Ruiterstraat is een keur aan glas-in-lood-bovenlichten en -snijramen te bewonderen. Ze worden hier in volgorde van huisnummer getoond en besproken. Bovenlichten die geen nadrukkelijke versiering vormen worden niet genoemd. In vrijwel alle huizen in de Ruiterstraat zijn glas-in-loodramen of snijramen geweest. Dit was in elk geval aan de orde bij Ruiterstraat 6 (zie Ontstaansgeschiedenis Ruiterstraat 6).
Glas in lood in de Ruiterstraat van het hoekpand Boschstraat 51-53. Het glas-in-loodmotief is als bovenlicht aanwezig boven de deur en boven de ramen aan de Ruiterstraatzijde. Ook in de tuinkamer van dit huis bevinden zich fraaie glas-in-loodramen in dezelfde stijl.
Glas-in-loodraam van Ruiterstraat 3-5. Dit pand heeft twee voordeuren. Behalve boven de dagelijkse ingang is het glas in lood aanwezig boven de voordeur die niet in gebruik is en boven de vier ramen van de begane grond. De ramen op de eerste etage hebben geen glas in lood. De ramen zijn niet origineel. Ze zijn in opdracht van de huidige bewoners gemaakt omstreeks 1985 naar het voorbeeld van de beschadigde glas-in-loodramen die er daarvoor inzaten.
Glas-in-loodraam van Ruiterstraat 7. In het raam de weerspiegeling van Ruiterstraat 8 aan de overkant. Zowel boven de deur als boven het raam beneden en de twee ramen op de eerste verdieping is er een glas-in-loodraam in deze vorm en kleurstelling. Dit raam kon in verband met afwezigheid van bewoners niet van binnenuit worden gefotografeerd.
Glas-in-loodramen van Ruiterstraat 9. Dit pand heeft niet alleen glas in lood boven de deur maar boven alle ramen op de beneden en eerste verdieping. Alleen het raam op de tweede verdieping heeft gewoon glas.
Dit bovenlicht van Ruiterstraat 10 is een typisch snijraam. De verschillende glasdelen worden gefixeerd door kunstig gevormd houtsnijwerk. Het middenraam bestaat uit mousselineglas. Dit is geëtst glas, uitgevoerd in een bewerkelijk patroon. Op basis van het patroon is het bovenlicht gedateerd op circa 1860. Dit sluit aan bij de Lodewijk XV-stijl waarin het hele huis is uitgevoerd.
Detail mousselineglas (Ruiterstraat 10)
Bovenlicht van Ruiterstraat 11. De bovenlichten in gekleurd glas in lood zijn aanwezig boven de voordeur en het raam op de benedenetage. Het raam op de eerste etage heeft geen glas-in-loodraam.
Dit is het bovenlicht boven de deur van Ruiterstraat 12. Ook de drie ramen van de frontgevel hebben bovenlichten in dezelfde stijl.
Dit is het bovenlicht van één van de drie ramen van Ruiterstraat 12. Mogelijk is er oorspronkelijk een afbeelding aanwezig geweest in de centrum ovaal. Zie in dit verband ook de vroegere glas-in-loodramen aan de achterzijde van dit pand ten tijde van de familie Pleyte.
De bovenramen van Ruiterstraat 14 en 16 zijn identiek. Achter het 9-raams bovenlicht is aan de binnenzijde een ijzeren raamwerk gemaakt dat voor het oog elk raampje in 4 segmenten verdeeld. Op het kruispunt van de diagonalen is een vierpunts-ster gelast. Alle structuren zijn groen geverfd, de ster is goudkleurig.
Dit is het bovenlicht van Ruiterstraat 16 vanbinnen. Ook van binnenuit zijn de bovenlichten van Ruiterstraat 14 en 16 identiek. Tegen het 9-raams bovenlicht is aan de binnenzijde een ijzeren raamwerk geschroefd waardoor voor het oog elk raampje in 4 segmenten wordt verdeeld. Op het kruispunt van de diagonalen is een vierpunts-ster gelast. Alle structuren zijn groen geverfd, de ster is goudkleurig.
Snijraam boven de deur van Ruiterstraat 18. Het pand aan de overkant (nummer 27) wordt weerspiegeld in het glas. Het raam was niet aanwezig voor de grote restauratie van 1962 uitgevoerd op initiatief van de Vereniging Hendrick de Keyser.
Glas in lood raampjes in drie kleuren in de bovenlichten van de voordeur en de vijf ramen van Ruiterstraat 20. Het pand dat vanuit de voorkamer vrij uitkijkt over de Ruiterstraat wordt op een bijzondere manier belicht door deze ramen. (zie verder ontstaansgeschiedenis Ruiterstraat 20)
Bronnen
Fotografie Rob Schröder. Juli 2016
Juni 2018