Ruiterstraatkinderen en onderwijs

 

Naar welke school gaan of gingen kinderen in de Ruiterstraat? We hebben in de Ruiterstraat de Balletschool van Paulette Willemse (Ruiterstraat 23) en hadden de Balletschool van Simone Kleinlooh (Ruiterstraat 14). Maar in de geschiedenis zijn er nooit reguliere onderwijsactiviteiten in de Ruiterstraat geweest. Weliswaar is de christelijke Ulo begonnen in een ruimte achter het huis van Jan Hein Schouten (Ruiterstraat 15-17) maar die ruimte hoorde in die tijd bij de Koningstraat. Het was de mandenmakersschuur van de heer Goossen van Tuijl. De echtgenote van dierenarts Djurre de Jong, Sjoukje Wichers, was mede grondlegster van de huishoudschool en gaf vlak na de oprichting les aan leerlingen in haar eigen huis in Ruiterstraat 16. Later werd ook in het Centraal Gebouw (Ruiterstraat 23) enige tijd les gegeven aan klassen van de huishoudschool. Dus geen echte schoolgebouwen in de Ruiterstraat.
Hieronder volgt een overzicht van het lager onderwijs en het voortgezet onderwijs in Zaltbommel waar kinderen in de Ruiterstraat de afgelopen honderd jaar gebruik van konden maken. Het openbaar lager onderwijs komt uitgebreid aan bod onder andere door de bril van onderwijzer Dick van Gameren. Na een korte geschiedenis van respectievelijk het katholiek en christelijk lager onderwijs komt aan de hand van gesprekken met onder andere Phily van Rijen, Huib van Tuijl en Hans Flamman de geschiedenis van de (M)ulo en de HBS aan de orde. Bij het verzamelen van informatie over scholen in Zaltbommel heb ik verder dankbaar gebruik gemaakt van gesprekken met Herman Overweg, Marian Verstappen, Wijnand van der Flier, Hans van den Bosch en Gerrit Verkuil.

 

 

Openbaar lager onderwijs. Tot 1900 hadden lagere scholen geen officiële namen. Er waren twee openbare scholen in Zaltbommel, Lagere School I en Lagere School II. De bevolking had wel een naam voor de scholen zegt Dick van Gameren: ‘School I (opgericht in 1875) was gevestigd in de Zandstraat en heette in de volksmond de Klompenschool. School II (opgericht in 1882) was de Rikkersschool, genoemd naar bovenmeester J.L. Rikkers. Laatstgenoemde school stond op de huidige parkeerplaats aan de Omhoeken en verving de vroegere Stadsschool aan het Kerkplein (nummer 14). Bij school II was ook een Ulo afdeling. Ulo staat voor uitgebreid lager onderwijs. School II stond bekend als een kwaliteitsschool. Er kwamen kinderen uit betere kringen, zelfs leerlingen van over de rivier. Op de Rikkersschool zat één van de oprichters van de bekende gloeilampenfabriek, A.F. (Anton) Philips (1874-1951). Als jongetje van zes ging ik in 1951 naar de Rikkersschool. Meneer Van Oversteeg was toen hoofd van de school.

 

 

Toen de Rikkersschool in 1956 met de Philipsschool een nieuw gebouw kreeg op de Omhoeken, heb ik meegeholpen met verhuizen naar het nieuwe, voor die tijd moderne gebouw. Philips Eindhoven schonk de school een radio, microfoon en geluidsapparatuur. Wanneer we voetbalshirtjes nodig hadden klopten we ook bij Philips aan.
School I werd vooral bezocht door arbeiderskinderen. Hoofd van de school was meneer Vermaas. De school had ook een (M)ulo afdeling. School I kreeg in 1953 een nieuw gebouw aan de Hugo de Grootstraat en ging verder door het leven als de Hugo de Grootschool. De Rikkersschool is in 1977, de Philipsschool in 2010 en de Hugo de Grootschool rond 2012 afgebroken.’

 

 

In 1993 fuseerden de Dr. A.F. Philipsschool en de Hugo de Grootschool. Dick van Gameren: ‘De Philipsschool zat met 94 kinderen onder de norm van 146 kinderen per school, ook de Hugo zat onder die grens. De nieuwe school heette De Walsprong, de naam symboliseert de verplaatsing van de leerlingen uit de binnenstad (sprong over de wallen) naar de Vergt (bij de Hugo de Grootstraat). Ik was na het overlijden van Gerrit Maij in 1992, directeur van de Philipsschool geworden. Na de fusie bleef Sherry van der Velden directeur en ik werd adjunct-directeur van De Walsprong.’ In 2011 maakte De Walsprong een nieuwe sprong naar de gloednieuwe brede school De Waluwe aan de Prins Clausstraat (nummer 2). In deze brede school worden kinderopvang, voorschoolse educatie en basisonderwijs gebundeld voor kinderen in de leeftijd van 0 tot 13 jaar. Kinderen kunnen in brede school De Waluwe van ’s ochtends tot ’s avonds terecht voor onderwijs, opvang en zorg. Voor volwassenen is er een educatief centrum (Het Kompas) en voor de buurt een ontmoetingscentrum. De school telt 150 leerlingen (in 2019) en heeft een directe relatie met de buurt rond het Fiep Westendorpplein.
In hetzelfde gebouw als brede school De Waluwe aan de prins Clausstraat zit ook het basisonderwijs van vernieuwingsschool De Fonkelsteen. Het is een kleine openbare school (130 leerlingen in 2019) met een persoonlijke aanpak.

 

 

In 1981 werd openbare basisschool De Spelwert opgericht. Het schoolgebouw, midden in de toenmalige nieuwbouw van Zaltbommel, is gevestigd aan de Zandkampen (nummer 48). De Spelwert was een samenwerking van drie scholen: openbare school De Spelwert, christelijke school De Spelwert en katholieke school De Spelwert (participeerde met een dependance van de Franciscusschool). Het katholieke onderwijs is vanwege wettelijke maatregelen kort daarna weer teruggehaald naar de Franciscusschool aan de Klipperstraat. Een katholieke kleuterklas bleef er tot omstreeks 1990. Christelijke school De Spelwert was aanvankelijk een afsplitsing van de christelijke school uit de Ark maar wel een zelfstandige school met een eigen onderwijsvisie. Gefaseerd in stapjes tussen 2001 en 2010 fuseerden de twee christelijke scholen tot christelijke basisschool De Leiboom met standplaats Zandkampen 48.
In 2021 telde de openbare Spelwert 154 leerlingen. In 2010 werd er naast het bestaande gebouw aan de Zandkampen een nieuw schoolgebouw gerealiseerd en ontstond de nieuwe naam brede school De Zandkampen, waarin openbare basisschool De Spelwert, christelijke school De Leiboom, een peuterspeelzaal, Kentalis en Smallsteps kinderopvang zijn ondergebracht.

 

 

Katholiek lager onderwijs. Toen in 1882 de Franciscanesser nonnen uit Oirschot naar Zaltbommel kwamen startten zij in het klooster aan de Nieuwstraat (nu biercafé) de drie lokalen tellende katholieke meisjesschool. De katholieke jongensschool ‘Sint Joseph’ zat sinds 1907 in het patronaatsgebouw in de Oliestraat, waar de Franciscaner paters lesgaven. Toen het Franciscanesser klooster in 1958 verhuisde naar de Ruiterstraat (nummer 10) werden de katholieke jongensschool en de katholieke meisjesschool samengevoegd. Daarmee ontstond in het vroegere klooster de Franciscusschool, direct gelegen naast de christelijke school in de Nieuwstraat. Theo van Rijen en zuster Heriberta waren hoofd van de Franciscusschool. Na een tussenstop in de Thorbeckestraat (voormalige (M)ulo) verhuisde de Franciscusschool in 1978 naar het schoolgebouw van de Ark in de Vergt. De Franciscus had haar ingang aan de Aakstraat en de christelijke school aan de Klipperstraat. Na het gefaseerde vertrek van de christelijke basisschool naar de Zandkampen tussen 2001 en 2010 werd dit deel van het gebouw gebruikt voor en uitgebreid met ruimtes voor kinderopvang en peuterspeelzaal. De Franciscusschool werd daarmee onderdeel van brede school De Uitkijk. De school telde in 2019 bijna 400 leerlingen.

 

 

Christelijk lager onderwijs. In 1891 was juffrouw A.W. Morrees (geboren in 1839) initiatiefneemster voor de eerste christelijke lagere school, in de Nieuwstraat. Het schoolgebouw stond achter het huis van mevrouw Morrees, op de plaats waar nu de ingang van de Poorterij is. Het had twee lokalen. Toen het woonhuis van mevrouw Morrees werd afgebroken kwam er een derde lokaal aan de straatkant. Later werd het een gebouw met twee verdiepingen in neo-renaissance stijl. Het bijbehorende schoolplein lag langs de Boschstraat en op de hoek Boschstraat-Nieuwstraat verrees in 1910 de hoofdonderwijzerwoning. Het pand staat er nog steeds (Boschstraat 93). De school verhuisde 85 jaar later, in 1976, naar de Ark, een nieuw schoolgebouw in de Vergt, hetzelfde gebouw als de Franciscusschool. In 1981 kwam er een tweede christelijke school aan de Zandkampen, christelijke basisschool De Spelwert. Ze zaten in hetzelfde gebouw als openbare basisschool De Spelwert. In 2010 fuseerden de twee christelijke scholen en gingen verder aan de Zandkampen onder de naam christelijke basisschool De Leiboom. De Leiboom telde in 2021 rond de 230 leerlingen.

 

 

In de Nieuwstraat zaten de katholieke meisjesschool en de christelijke school naast elkaar. Phily van Rijen vertelt over de tijd dat zij op de meisjesschool zat: ‘Wij hadden nooit contact met de kinderen van de christelijke school. We waren eraan gewend hen psalmen te horen zingen. Soms werden we nageroepen: “Hee papen.” Maar we hadden geen idee wat papen waren.’ ‘Terugkijkend is het opvallend dat wij tijdens mijn lagere schooltijd nooit speelden met kinderen van de christelijke of de katholieke school’, vertelt Dick van Gameren. ‘Ook was er nauwelijks communicatie tussen onderwijzers van de verschillende richtingen. Later was er overleg tussen de directeuren en werden er gezamenlijke sportdagen georganiseerd onder leiding van Jan van Zeijl. Jan van Zeijl was in dienst van de gemeente en gaf gymles op alle lagere scholen en op de openbare en christelijke (M)ulo, later Mavo.’

 

 

 

 

Speciaal basisonderwijs. ‘In de tijd dat ik zelf op de lagere school zat, zaten kinderen met “een rugzakje” gewoon bij mij in de klas’, vertelt Dick van Gameren. ‘Toen ik later les gaf op de Philipsschool en De Walsprong gingen deze kinderen naar de BLO (buitengewoon lager onderwijs).’ Dit buitengewoon lager onderwijs ontstond in 1954, na veel onenigheid binnen het toen totaal verzuilde onderwijs, aanvankelijk in het gebouw van de Klompenschool aan de Zandstraat. De school heette de Koningin Julianaschool. Hoofd van de school was de heer Zilverschoon. In 1969 kwam er een nieuw schoolgebouw aan de Steenweg. Rond 1974 ontstond de Koggeschool vanuit de behoefte aan een LOM-school (leer en opvoedingsmoeilijkheden) in de Bommelerwaard. In 1998 fuseerden de BLO (de school heette inmiddels MLK school, school voor moeilijk lerende kinderen) met de Koggeschool. Sinds die tijd is er voor kinderen die niet passen binnen het basisonderwijs het Speciaal Basis Onderwijs (SBO) van een zesde basisschool in Zaltbommel, de Toermalijn. De school zit aan de Wielkamp en telde in 2019 rond de 75 leerlingen.
Aan de Sportlaan (zijstraat van de Oude Bosscheweg) zit De Brug. Het is een school voor praktijkonderwijs voor leerlingen die klaar zijn op een van de zes basisscholen. Praktijkonderwijs is een vorm van kleinschalig voortgezet onderwijs, waarbij leerlingen worden voorbereid op een directe instroom op de arbeidsmarkt. Daarnaast worden de leerlingen zo zelfstandig mogelijk opgeleid, zodat zij in de samenleving voor zichzelf kunnen zorgen. De school maakt deel uit van Samenwerkingsverband primair onderwijs de Meierij. Op De Brug zaten in 2019 rond de 120 leerlingen.

 

Kleuterscholen. Voor de intrede van de wet op het basisonderwijs (1985) was er een onderverdeling in lagere scholen en kleuterscholen. Sinds die tijd verdwenen de kleuterscholen en heten lagere scholen basisscholen, bedoeld voor kinderen van 4 tot 12 jaar. Op de lagere school waren er 6 klassen, op de basisschool zijn er 8 groepen.
Er was halverwege de vorige eeuw een openbare kleuterschool De Gonzende Korf, gevestigd in het voormalige koetshuis van de Ezel aan de Prins van Oranjestraat. Het Nut had een Nutskleuterschool opgericht in 1968 aan de Bloemendaal. De kleuterschool kwam later in een nieuw schoolgebouw op de hoek van de Maasstraat en de Oenselsestraat en heette toen Het Kwetternest. Van 1967 tot 1985 was er een christelijke kleuterschool de Dol-fijn aan de Vergtweg (nu appartementen Mondriaanplein). De kleuterschool was rond 1960 begonnen in het zaaltje van het Zaltbommels mannenkoor aan de Omhoeken en huisde ook enige tijd in het klooster in de Nieuwstraat. Vanaf 1981 was een afsplitsing van kleuterschool Dol-fijn ondergebracht in de nieuwe scholengroep van De Spelwert. Het hoofd van de kleuterschool was Wilma van den Hengel. Verder was er een katholieke kleuterschool Katjeshonk aan de Frans Halsstraat (waar nu de moskee staat) en nog een katholieke kleuterschool Maria ter Engelen in het patronaatsgebouw (Oliestraat 22). Laatstgenoemde kleuterschool verhuisde in 1981 ook naar de nieuwe scholengroep van De Spelwert. De naam van de kleuterschool veranderde in ’t Bengeltje. Hoofd van de school was Marian Verstappen.

 

 

Ambachtsschool. In april 1914 ontstond de stichting ‘Vereeniging Ambachtsschool voor Zaltbommel en Omstreken’. In 1917 werd voor 12.500 gulden de voormalige metaalwaren fabriek G. Daniëls en Co aan de Marten van Rossemsingel nummer 3 door de gemeente aangekocht om door aannemer Metz tot school verbouwd te worden. De school had leerlingen uit de hele Bommelerwaard. Bij de start waren er tien leerlingen.

 

 

Er werd les gegeven in smeden, timmeren, bankwerken, tekenen en techniek. Er waren nauwelijks middelen voor het vakonderwijs en het gebouw bleek ongeschikt als school. In 1922 brandde de school vrijwel volledig af. De leerlingen werden tijdens de herbouw van de school op verschillende locaties in de stad ondergebracht waaronder het Stadskoffiehuis op de Markt dat hiervoor moest worden aangesloten op het elektriciteitsnet. In 1923 kon de school weer in gebruik worden genomen.

 

 

In 1951 kwam er een nieuw schoolgebouw aan de Van Oldenbarneveltstraat, vroeger het Ezelspad genoemd. Het is nu de locatie van verzorgingshuis De Wielewaal. Vanwege het sterk groeiend aantal leerlingen was dit nieuwe gebouw ook snel te klein. Rond 1960 veranderde de naam ambachtsschool in lagere technische school (LTS). In 1968 werd een nieuwe school gebouwd aan de Van Heemstraweg-West (het huidige Pand 9). In de jaren erna volgden de onderwijsontwikkelingen zich in een razendsnel tempo op. Er was een fusie met de christelijke agrarische school waarna in 1986 Scholengemeenschap De Waard voor technisch en agrarisch onderwijs ontstond. In augustus 1994 ging De Waard op in scholengemeenschap Cambium. De ambachtsschool, die tegenwoordig VMBO (Voorbereidend Middelbaar Beroeps Onderwijs) heet, heeft een eigen locatie aan de Oude Bosscheweg 2 onder de naam De Waard. VMBO-tl is een theoretische richting die vergeleken kan worden met het vroegere (M)ulo/Mavo onderwijs. Zij hebben als locatie de Buys Ballot aan de Courtine.

 

 

Christelijke agrarische school. De christelijke agrarische school ontstond in 1960 door een fusie van de lagere landbouwschool Den Hoek te Bruchem en de christelijke lagere tuinbouwschool te Zaltbommel. Deze laatste school was opgericht in 1947 in een gebouw aan de Steenweg waar nu het politiebureau is. De christelijke agrarische school fuseerde in 1986 met de ambachtsschool tot scholengemeenschap De Waard voor technisch en agrarisch onderwijs. In augustus 1994 ging De Waard op in scholengemeenschap Cambium.

 

Huishoudschool. Mevrouw S. de Jong-Wichers (1891-1976) was de initiatiefneemster voor de 2-jarige landbouw-huishoudschool die in 1941 startte in een paar lokalen van de lagere school aan de Nonnenstraat en in het huis van mevrouw De Jong in Ruiterstraat 16 waar ook de dierenartspraktijk van haar man was gevestigd. Er werd drie dagen per week les gegeven in koken, knippen, naaien, verstellen en huishoudelijk werk. De leerlingen kwamen vooral uit land- en tuinbouwgezinnen in Zaltbommel en omgeving. In 1954 werd een nieuw schoolgebouw geopend aan de Oude Bossche weg 2 en kreeg de school de naam Prinses Ireneschool. Het gebouw werd voorzien van ruime praktijklokalen, theorielokalen, een gymzaal, een aula en een schooltuin. In de beginjaren bleef het aantal leerlingen onder de honderd en waren er zo’n tien leerkrachten. In 1987 kwam er een fusie met de huishoudschool (LHNO) van Kerkdriel en veranderde de naam in De Hoeven, een oude veldnaam voor het gebied waarop de nieuwe school stond. Onder leiding van mevrouw Scheijgrond groeide de school uit tot meer dan tweehonderd leerlingen. In 1994 fuseerde de school met de LTS (De Waard), de christelijke Mavo en de Buys Ballot. De nieuwe naam was Scholengroep Cambium.

 

 

Openbare (M)ulo. De gemeentelijke (M)ulo (Meer Uitgebreid Lager Onderwijs) startte in 1947 in de Klompenschool aan de Zandstraat en verhuisde in 1950 naar de Thorbeckestraat (de school was bekend onder de naam Thorbeckeschool) en had een eigen gymnastieklokaal. In 1967 ging de gemeentelijke (M)ulo naar de Schoolstraat. De naam veranderde in het daarop volgende jaar van (M)ulo naar Mavo (Middelbaar Algemeen Voortgezet Onderwijs). Hoofd van de school was gedurende haar gehele bestaan (1947-1970) de heer A.J. Vermaas. In de jaren zestig was er een dependance in de Philipsschool. Na de fusie met de Buys Ballot in 1970 werd het gebouw aan de Schoolstraat de Mavo-afdeling voor de gefuseerde scholengemeenschap. Opvallend was dat naast de openbare (M)ulo in de Schoolstraat het gebouw stond van de christelijke (M)ulo. De openbare (M)ulo werd rond 1993 afgebroken. In de Thorbeckeschool was er in de jaren vijftig en zestig ook nog de Handelsavondschool die eveneens onder leiding stond van de heer Vermaas.

 

Christelijke (M)ulo. Het gebouw in de tuin van Ruiterstraat 15-17 was gedurende een groot deel van de vorige eeuw eigendom van de gereformeerde familie Van Tuijl. Het was een mandenmakerswerkplaats. De huidige eigenaar is sinds 1998 Jan Hein Schouten.

 

 

Goossen van Tuijl was mandenmaker en voerde dit beroep uit in het bovengenoemde gebouw, dat toen bij zijn huis in de Koningstraat hoorde. Zoon Cees volgde na de HBS de onderwijzersopleiding in Tiel. Hij kreeg een baan als onderwijzer in het Zuid-Limburgse Waubach en studeerde in de avonduren voor verschillende aktes in het voortgezet onderwijs. Vervolgens was hij leraar op de christelijke (M)ulo in Arnhem, Dordrecht en Aalst. In 1957 werd hij het hoofd en de enige leraar van de christelijke Ulo in Zaltbommel, in het gebouw waar tot dan toe zijn vader een mandenmakerij had.
De eerste besprekingen over het oprichten van een christelijke (M)ulo werden in juni 1955 vermeld in de notulen van het bestuur van de vereniging christelijk onderwijs Zaltbommel. In 1957 waren de plannen zo ver uitgewerkt dat de school van start kon gaan. De grote motor van de school was Cornelis van Tuijl (1911-1974). De voormalige werkplaats van zijn vader kreeg een groot raam, er kwamen toiletten voor jongens en meisjes en een grote oliekachel om de ruimte te verwarmen. Van elders kon men oud schoolmeubilair overnemen. De officiële opening van de school vond plaats in de bovenzaal van het Centraal Gebouw in de Ruiterstraat (nummer 23). Het woord werd gevoerd door dominee Nieber, burgemeester Buissink en de heer Vermaas, directeur van de gemeentelijke (M)ulo Zaltbommel.

 

 

De school bestond uit één lokaal waarin twee klassen waren ondergebracht met in totaal 43 leerlingen. Er waren twee rijen jongens en twee rijen meisjes. Bij de schuur was een kleine binnenplaats waar jongens en meisjes hun eigen domein hadden. Alle lessen, behalve gymnastiek en handwerken, werden gegeven door meneer Van Tuijl. Stipt op tijd blies hij op een fluitje als er na de pauze weer gewerkt moest worden. Ook de zussen van meneer Van Tuijl, Meta en Nel, droegen hun steentje bij. Ze zorgden voor het kaften van de schoolboeken en als de kinderen uit de omliggende dorpen natgeregend op school aankwamen kregen ze van hen droge sokken. De onderlinge saamhorigheid was groot. Elke maandagochtend werd door de leerlingen zendingsgeld meegebracht. Aan het eind van het jaar werd het geld door meneer Van Tuijl gelijkelijk over de drie protestante kerken verdeeld. Leerlingen van de eerste klas waren onder andere: Gijsje van der Meijden, Roelof van Lopik, Jan Vissers, Kuin Vissers, Joyce Stolk, Wijntje Krijgh, Leni Bambacht, Teuni van de Wetering, Corry van Werken, Gert den Drijver en Coby Hardeman. Ook Huib van Tuijl jr. heeft bij zijn oom op school gezeten, net als zijn zus. Huib begon in 1960 in klas 1.
Door het groeiend aantal leerlingen bleek de schuur al gauw te klein. Toen het Franciscanessenklooster in 1958 van de Nieuwstraat naar de Ruiterstraat (nummer 8 en 10) verhuisde bleken daar geschikte ruimtes vrij te komen (drie lokalen op de tweede verdieping). Het is de plek waar later op de begane grond de openbare bibliotheek zich zou vestigen. Plezierige bijkomstigheid was dat het pand naast de christelijke lagere school lag. Het kerstfeest van 1958 werd gevierd in de kapel van het voormalige klooster. In 1960 telde de school 137 leerlingen. Er waren inmiddels twee leraren bijgekomen, meneer De Jongh en meneer Jonker. De jaren daarna bleef de school groeien waardoor het schoolgebouw in de Nieuwstraat ook niet meer voldeed. In 1966 werd een geheel nieuwe school gebouwd in de Schoolstraat. Het gebouw had behalve een vaklokaal en een aula maar liefst acht lokalen. Meneer Van Tuijl was trots op wat hij had opgebouwd. In 1968 werd de christelijke (M)ulo omgedoopt tot christelijke Mavo. In 1992 fuseerde de school met de huishoudschool, de LTS (De Waard) en de Buys Ballot tot Scholengroep Cambium. Het gebouw aan de Schoolstraat werd in 1997 afgebroken.

 

 

Hogere Burgerschool (HBS). De Rijks Hogere Burgerschool (HBS) te Zaltbommel werd opgericht in 1867 (driejarige opleiding). Voor de school werd een nieuw gebouw gesticht aan het begin van de Steenweg, schuin tegenover hotel Tivoli, tegenwoordig ’t Zusje. De eerste directeur was E. Epkema, de oud-rector van de met de komst van de HBS opgeheven Latijnse school. De school werd geopend op 9 september 1867.
Op 12 december 1900 besloot de Tweede Kamer dat de school zou worden omgezet in een Gemeentelijke Hogere Burgerschool. Het werd nu een vijfjarige school. In 1916 nam het Rijk de school weer over. Op 10 januari 1934 werd een nieuw schoolgebouw geopend aan de Van Heemstraweg West. Het is het huidige kantorencomplex van Schouten Nelissen. Het oude gebouw aan de Steenweg werd in 1938 gesloopt.
Met de invoering van de Mammoetwet in 1968 werd de school een Rijksatheneum. Aangezien men in Zaltbommel graag Havo-onderwijs mogelijk wilde maken, fuseerde het Rijksatheneum in 1970 met de Openbare (M)ulo. De nieuwe school had bij de start 497 leerlingen en ging officieel heten: Rijksscholengemeenschap Zaltbommel voor atheneum, havo en mavo. Op 15 augustus 1977 kreeg de scholengemeenschap de naam Buys Ballot.

Dat het vroeger niet zo vanzelfsprekend was dat je naar de HBS ging vertelde Bets de Koning (1922-2016) die opgroeide in Ruiterstraat 5. Zij vertelde over haar lagere schooltijd (1933): ‘Ik kon wel naar de HBS maar ik wilde dat niet omdat ik van te gewone komaf was. Ik kreeg een baan en een opleiding op het belastingkantoor in Zaltbommel.’ Dick van Gameren vertelde in 1960 eenzelfde soort verhaal: ‘Na de lagere school haalde ik op de (M)ulo zulke hoge cijfers dat mensen zeiden: “Je had naar de HBS moeten gaan.” Dat had met stand te maken, middenstanders en hoger opgeleiden gingen naar de HBS, wij niet. Als kind keken wij op tegen kinderen van een winkelier of huisarts. Op de (M)ulo hadden we ontzag voor kinderen die op de HBS zaten.’

 

 

Hans Flamman, die in 1982 rector werd, vertelt: ‘De Buys Ballot was ondergebracht in een volledig achterhaald schoolgebouw. Volgens de normen van die tijd waren de lokalen veel te klein. De leerlingen zaten opgepropt in het hoofdgebouw. Net toen ik hier kwam werden er landelijk allerlei bezuinigingen doorgevoerd in het onderwijs. We klopten aan bij de gemeente (burgemeester Wilmink) en het Ministerie van Onderwijs, voor nieuwbouw. We waren een Rijksschool en de tweede van de vijftig scholen die overgingen van het Rijk naar de gemeente. Wij stemden in met die transitie onder voorwaarde dat we een nieuw schoolgebouw zouden krijgen. In 1992 werd de nieuwbouw gerealiseerd aan de Courtine.
Meteen daarna volgde de aanloop naar de fusie van de Buys Ballot met de christelijke Mavo (directeur Herman Overweg), huishoudschool De Hoeven (directeur Hans Sanders) en De Waard (directeur Otto van de Linden). Laatstgenoemde school was een fusie van de technische school en de landbouwschool. De besprekingen tussen al die schoolbesturen verliepen verre van vlot. Heel wat collega’s zijn tijdens de moeilijke fusiebesprekingen ziek geworden of voortijdig afgehaakt.’

 

 

Cambium. Hans Flamman vervolgt: ‘Nadat de fusie in 1994 tot stand was gekomen kreeg de school een andere naam: Scholengroep het Cambium. De andere schoolbesturen wilden onder geen beding dat de naam Buys Ballot zou blijven bestaan. Zij vreesden naamloos ten onder te gaan in de grote school aan de Courtine. Een nieuwe naam zou meer recht doen aan hun eigen identiteit. In 2012 is de naam veranderd in Cambium College. De twee locaties hebben weer hun oorspronkelijk namen terug gekregen: Cambium College locatie Buys Ballot en Cambium College locatie De Waard.’
Bij het ingaan van de fusie had de Buys Ballot 1200 le verlingen en de andere scholen hadden samen 600 leerlingen. Het motief voor de fusie was dat het lager beroepsonderwijs moest worden gered en dat het beter voor de leerlingen was wanneer zij naar één school voor voortgezet onderwijs zouden gaan. Vanuit het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen werd aangestuurd op deze grootschalige scholen voor het voortgezet onderwijs. Al snel werd ingezien dat een school met 1800 leerlingen, 150 docenten en een twintigtal mensen aan ondersteunend personeel een onwerkbare organisatie was waar leerlingen en leraren verloren rondliepen. Het was van belang kleinere eenheden te maken. ‘Na de verbouwing van 2010 heeft de school voor zowel VMBO-tl, als voor Havo en VWO een eigen vleugel met een eigen kernteam van docenten en het VMBO onderwijs had met Cambium College locatie de Waard een eigen plek aan de Oude Bosscheweg 2. Sinds 2018 is er voor het Cambium College locatie Buys Ballot concurrentie van een nieuw gerealiseerde middelbare school, een dependance van het Gomarus College, voortgezet onderwijs op gereformeerde grondslag (Oude Bosscheweg 4).

Een klein aantal leerlingen in de straat, onder andere Paulette Willemse (1955), Joanne van Empel (1968) en meisjes die in onze tijd liever niet met hun volledige naam op de website willen zoals Emma (1987), Inte (1999), Iris (2000), Anne (2000), Floor (2003) en Madelief (2006), gingen of gaan per fiets of met de trein naar het Stedelijk gymnasium in Den Bosch.

 

 

Bronnen
Gesprekken met Bets van der Horst-de Koning. Maart 2013
Gesprek met Gerrit Verkuil. Augustus 2018
Gesprekken met Huib van Tuijl. Augustus 2018
Gesprekken met Herman Overweg. September 2018 en Januari 2022
Gesprekken met Dick van Gameren. Augustus 2019
Gesprekken met Hans Flamman. Augustus 2020
Correspondentie met Hans van den Bosch en Wijnand van der Flier. Januari 2022
Correspondentie met Marian Verstappen. Februari 2022.
Dool, TA van den. Geschiedenis van 100 jaar christelijk onderwijs in Zaltbommel. Europese bibliotheek , Zaltbommel 1991
Tuijl, RL van, JNA Groenendijk. A van Tuijl Chronicle. 650 years in the history of a Dutch-American Family. Anundsen Publishing Company. Decorah (USA) 1996
Van Schuur tot Schoolstraat. 25 jaar Christelijke Mavo Zaltbommel. Gestencild boekje 1982
https://www.cambiumcollege.nl/organisatie/algemeen/geschiedenis/

 

 

September 2022

< terug