Sintemaarten en de Ruiterstraat

Het kinderfeest van Sintemaarten op 11 november wordt elk jaar groots gevierd in de Ruiterstraat. Rond vier uur is de straat al voor een groot deel autovrij. Een half uurtje later zijn alle auto’s weg en zijn de bewoners bezig met het versieren van het huis met lichtjes, kaarsen, vlaggen, lampionnen en pompoenen. Het is dan een gezellige boel in de prachtige brede straat. Voor de huizen worden vuren voorbereid, warme wijn en erwtensoep klaargezet en het verpakte snoep in gereedheid gebracht.

 

 

Ondertussen is het feest in de kerk in volle gang. Daar komt Sint Maarten te paard de kerk in om in het centrum van de kerk op spectaculaire wijze zijn mantel te delen met een zwerver. Het feest in de kerk is rond 5 uur aangekondigd met trompetgeschal op de eerste trans van de toren. In de kerk eten ouders met kinderen pannenkoeken en poffertjes aan lange tafels en er is warme chocolademelk. Voor de ouders is er glühwein. In de kerk zijn op verschillende plaatsen optredens van dansers en muziekgroepen.

 

 

Na de manteldeling verlaat Sint Maarten de kerk en rijdt hij met zijn paard door de straten van Zaltbommel. In zijn kielzog kleine zwervertjes en de  kinderen met hun lampionnen. Wanneer iedereen bij het stadhuis op de markt een appel heeft gekregen van de burgemeester gaan de kinderen met hun liedjes langs de deuren. In de Ruiterstraat branden inmiddels alle vuren, de lantaarnverlichting is gedoofd en de straat wordt overspoeld met zingende kinderen en hun lampionnen.

 

 

Er komen zo’n vierhonderdvijftig kinderen aan de deur. Na afloop van hun tocht langs de huizen gaan ze terug naar de kerk om een deel van hun snoep te delen met anderen. Sintemaarten is immers het feest van het delen. Rond half acht is de straat weer rustig en komen de auto’s terug in de straat.

 

 

Paulette Willemse vertelt in het boek Markante Bommelaars over het ontstaan van het feest en de grote belangstelling voor de viering van Sintemaarten: ‘De Sintemaartensviering op 11 november is op afstand het mooiste feest van Zaltbommel. Sint Maarten te paard in die prachtige kerk, honderden zingende kinderen, overal muziek, de stad lijkt met vuren, vlaggen en fakkels geplukt uit een sprookje.

 

 

Sintemaarten is het feest van het delen, snoepjes ontvangen en aandacht voor de ander. Het feest in de huidige vorm bestaat pas sinds 1995. Eind jaren vijftig werd op initiatief van mevrouw Docter (haar eigen naam was Wil Klok) een traditie uit Beverwijk overgenomen om op 11 november met de kinderen langs de deuren te gaan om Sintemaartensliedjes te zingen. Voor die tijd was er hier geen enkele traditie op 11 november vertelde mevrouw Rombeek. Zij is geboren en getogen in Zaltbommel (zie familie Rombeek) en was de secretaresse van de heer Docter. De familie Docter had in die jaren een conservenfabriek aan de Koxkampseweg. Het bedrijf was overgekomen uit Beverwijk. Zo ontstond de gewoonte om op de sterfdag van Sint Maarten met de kinderen om zes uur ter hoogte van de kerk bij elkaar te komen en met lampionnen achter de drumband van De Karel een rondje door de stad te lopen alvorens bij de huizen aan te bellen en te zingen. De kinderen waren na afloop welkom in de katholieke kerk voor warme chocolademelk.

 

 

In 1985 probeerde het Maarten van Rossummuseum de kwakkelende activiteiten nieuw leven in te blazen door de scholen bij het feest te betrekken maar dit zorgde slechts voor een kortdurende opleving. De jaarlijkse lampionnenoptocht achter de drumband leed daarna een kwijnend bestaan. In 1991 startte de Stichting Zaltbommel Derde Wereld op 11 november met een viering in de Sint-Maartenskerk. Er werd soep verkocht ten bate van een “Derde Werelddoel”. De twee activiteiten op 11-11 stonden geheel los van elkaar en trokken een strikt gescheiden publiek.

 

 

Jij, Paul nam in 1995 het initiatief om beide activiteiten te verbinden en er een groot kinderfeest van te maken waarbij Sint Maarten te paard de kerk zou betreden en daar zijn mantel zou delen. Jij werd op verzoek van wethouder Krijger de eerste voorzitter van het Sintemaartencomité. Oprichtingsdatum was 2 juli 1996. Ik was enthousiast over het initiatief en voegde me bij het comité. Nog steeds werk ik elk jaar met veel plezier aan het kinderfeest, sinds 2001 als vicevoorzitter. Andere comitéleden zijn: Lex van Rooij (voorzitter), Marian Verstappen, Peter Benschop, Stef Heesbeen en Emma van Maris. De laatste jaren trekt het feest zoveel kinderen en ouders dat het aantal mensen dat toegelaten wordt tot de kerk van gemeentewege beperkt wordt tot 1400.’
‘Ik ben erg van de tradities. Die vertrouwde punten in het jaar helpen me door moeilijke tijden heen. Ook Sintemaarten is zo’n traditie waar ik me aan vasthoud. Ik denk dat het feest er over vijftig jaar nog steeds zal zijn. Met de uitgekristalliseerde draaiboeken kan de huidige uitvoering nog decennia vooruit. Het feest is te mooi en te belangrijk om verloren te laten gaan.’

 

 

Als aanvulling op het verhaal van Paulette over de start van de Sintemaarten-traditie moet vermeld worden dat ondergetekende al vier jaar voor de bijeenkomst op het stadhuis (2 juli 1996) gesprekken voerde met de Stichting Zaltbommel Derde Wereld en de Stichting Sint-Maarten (beheerder van de kerk) om de viering van Sintemaarten niet langer in twee gescheiden subculturen te vieren en er gezamenlijk een groot feest van te maken. Vanuit beide stichtingen was er grote weerstand tegen het idee om een paard in de kerk toe te laten. Dat was tegen alle regels in, het was te gevaarlijk voor het publiek, er zouden beschadigingen aan de kerkvloer optreden en het moest een bescheiden feestje blijven. Bij de voorbereiding van de eerste keer dat het feest in de kerk werd gevierd met Sint Maarten te paard stond bovenaan mijn takenlijstje: stront opruimen. Het was de subtiele reactie van de notulist die grote bedenkingen had bij deze uitvoering.

 

 

Toen bleek dat de nieuwe formule voor de viering een groot succes was ontstond al snel een zeer enthousiast Sintemaartencomité die het feest uitbouwde tot een van de mooiste evenementen van de stad. In dat eerste comité zaten: Arie van der Kooij, Sherry van der Velden, Toon Smeets (penningmeester), Diet van Veelen (secretaris), Paulette Willemse en ondergetekende (voorzitter). Naast het comité was er aanvankelijk een werkgroep die zich bezighield met de praktische uitvoering. Daarin zaten Han Borrias, Cor de Vries en ondergetekende. In 2001 nam Lex van Rooij het voorzitterschap over. Voor meer foto’s zie het fotoboek op deze website. Hieronder de notulen van de oprichtingsbijeenkomst van het Sintemaartencomité opgesteld door de secretaresse van wethouder Krijger.

 

 

 

Bronnen
Paul van Dijk en André Dieterman, Markante Bommelaars, Binnenstadpers 2021
Gesprek met mevrouw Rie Rombeek (geboren en getogen in Zaltbommel) over de geschiedenis van het feest. Februari 2014
Verslag oprichtingsvergadering Sintemaartenviering op het stadhuis. 2 juli 1996.

 

 

Juni 2022

< terug