Verlichting van de Ruiterstraat

In deze bijdrage wordt eerst een beknopte geschiedenis van de openbare verlichting van de straat geschetst. Vervolgens wordt ingegaan op de particuliere straatverlichting van de verschillende huizen. Op straat bestond de straatverlichting aanvankelijk uit lantaarns met kaarsen. Medio 17^e eeuw werd de kaarsverlichting vervangen door olielampen. De Bommelse lampen stonden op lage hardstenen palen. Later verbeterde de lichtopbrengst van de olielantaarns door het plaatsen van spiegels in de lantaarns. Olieslager Albert van Beest leverde in 1774 de raapolie voor de Zaltbommelse straatlantaarns. De olie werd geproduceerd in de oliemolen in het voormalig klooster van de Weeshuishof (dat lag aan het einde van de huidige Nonnenstraat).

 

 

In 1857 nam de heer H. Willemstijn uit Gorinchem voor een bedrag van 1499 gulden het verlichten van de Bommelse straten en pleinen aan, waarbij hij voor het verlichten van de straten over ging van olie op gas. Daartoe bouwde hij een gasfabriek achter de molen op Bolwerk de kat. In de Ruiterstraat was er een gaslantaarn ter hoogte van Ruiterstraat 10 en er was een lantaarn op de muur van Ruiterstraat 20.

 

 

Op de stadsplattegrond van Van der Steur uit 1863 staan alle gaslantaarns ingetekend met een nummer. Beide genoemde gaslantaarn worden vermeld, respectievelijk met nummer 60 en nummer 58. In de Kerkstraat, juist op de kop van de Ruiterstraat, is een derde gaslantaarn ingetekend onder nummer 59. In de Bloemendaal en op de Virieusingel zijn nog exemplaren van deze oude verlichting te zien.

 

 

De gasfabriek, die tussen 1869 en 1879 in handen kwam van de familie Philips, functioneerde niet naar behoren en er waren strubbelingen met de gemeente. Dat was de reden dat de gemeente in 1877 startte met een eigen gasfabriek aan de Virieusingel. Het terrein waar de fabriek stond is nu een braakliggend stuk grond waarvan alleen de directeurswoning (Virieusingel 36) nog herinnert aan het gasbedrijf. De fabriek werd in 1946 grotendeels gesloopt om in 1959 helemaal te verdwijnen. Na de oorlog werden de gaslantaarns in de straten vervangen door elektrische lichtmasten maar begin vijftiger jaren werd de stad nog grotendeels verlicht met gaslantaarns. Pas in 1963 had iedere straat in de stad elektriciteit.

 

 

In de Ruiterstraat was de elektrische straatverlichting in 1955 al gerealiseerd getuige een foto van een reisje voor kinderen dat georganiseerd was door het Kompas vanuit het Centraal Gebouw (Ruiterstraat 23). De verlichting hing aan kabels die dwars over de straat waren aangebracht. In het midden hing een lamp met een glazen kapje.

 

 

Later werd de lamp met het glazen kapje vervangen door een afgesloten model van metaal. Kwajongens probeerden soms met uiteenlopende voorwerpen de lampen te raken. Later kwamen er lantaarnpalen met elektrische straatverlichting.

 

 

Deze palen werden in 2013, net zoals in de rest van de binnenstad vervangen door de huidige elektrische straatverlichting. De nieuwe lantaarnpalen hebben een klassieke uitstraling en geven geelwit licht. Er staan vier lantaarnpalen in de straat, alle vier aan de noordzijde. Tussen Ruiterstraat 37 en hoekhuis Ruiterstraat-Kerkstraat zuid hangt nog een lamp aan een kabel.

 

 

Een keer per jaar is er een bijzondere verlichting van de straat. Dat is op 11 november bij het grote feest van Sint Maarten. Dan is de straat autovrij om de kinderen alle ruimte te geven langs de deuren te gaan en hun liedjes te zingen. Tijdens dit feest wordt de straatverlichting gedoofd en wordt de straat verlicht door kaarsen, lampjes en grote vuren.

 

 

Om half zes gaan de vuren aan. De kinderen zijn dan nog in de grote kerk bij de manteldeling. Sint Maarten komt te paard met alle kinderen achter hem aan door de straten van de binnenstad. Nadat de kinderen op het stadhuis een appel hebben gekregen van de burgemeester verspreiden ze zich over de stad om overal aan te bellen en liedjes over Sint Maarten te zingen. Elk jaar komen er tussen de vierhonderd en vijfhonderd kinderen langs de deuren van de Ruiterstraat.

 

 

Het aantal huizen met particuliere verlichting naast de voordeur is de afgelopen decennia sterk toegenomen. Aanvankelijk waren het vooral de chiquere huizen die zich een buitenverlichting konden permitteren. Voor 1985 had alleen Ruiterstraat 16 een vorm van buitenverlichting. In 2021 had vrijwel elk huis in de straat een lamp op de voorgevel. Hierna volgt een overzicht van deze particuliere verlichting.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bronnen
Ton van Balken, Op en rond de Weeshuishof, uitgegeven in eigen beheer, 2019.
Thijs de Torenwachter, Nogmaals: Lantaornpaolenpraot, De Toren 1995, 10-12,3
Kees Metz, Zaltbommel in de jaren vijftig, zestig en zeventig van de vorige eeuw, Aprilis 2005
Fotografie: Rob Schröder, 2014-2018

 

 

Februari 2022

< terug