Jan Schouten

Leontine van Hooft

Johannes van de Walle

Paul van Dijk

Paul van Dijk

Ruiterstraat 10

Paul van Dijk (1947) woont sinds 1982 in de Ruiterstraat.  In 1982 trouwde hij met Hanneke Winterwerp. Zij hebben samen vijf kinderen. Paul van Dijk studeerde geneeskunde in Utrecht en was van 1982 tot 2012 huisarts in Zaltbommel, met zijn praktijk in de Ruiterstraat. Na zijn pensionering studeerde hij cultuurwetenschappen in Utrecht.

 

 

Naast zijn werk als huisarts heeft hij altijd een passie gehad om te schrijven. Het gevoel dat schrijven bij hem paste begon in 1972 toen hij, samen met Abeltje Veldkamp, voor het Utrechts Nieuwsblad en de Volkskrant een jaar lang verhalen schreef over zijn reiservaringen in Indonesië, Laos, Nepal en India. Zij schreven onder meer over taal, onderwijs, gezondheidszorg en politieke gevangenen. Een aantal verhalen verscheen vertaald ook in Engelse en Duitse kranten.

 

 

Door deze reisverhalen had hij de smaak te pakken. Bovendien had hij tijdens zijn reis kennisgemaakt met compleet andere opvattingen over gezondheidszorg dan hij geleerd had op de universiteit. Weer terug in Nederland maakte hij zijn geneeskundestudie af en begon aan zijn eerste boek Geneeswijzen in Nederland. Het boek kwam in 1976 uit bij Uitgeverij Ankh-Hermes in Deventer. Het was een inventarisatie van alle alternatieve geneeswijzen in Nederland. Als een cultureel antropoloog bespreekt Paul van Dijk alle medische richtingen die buiten de officiële geneeskunde in Nederland voorkwamen. Omdat de inhoud en de benadering voor die tijd geheel nieuw was, was het boek binnen enkele weken uitverkocht. Het boek is na veertig jaar nog steeds op de markt. Thans is de tiende druk in roulatie. In totaal werden er ruim 50.000 exemplaren verkocht.

 

Uitg. Ankh-Hermes, 694 blz.  oplage 50.000

 

Na het behalen van zijn artsenbul werkte Paul van Dijk een aantal jaren als medisch coördinator en onderzoeker op de acupunctuur polikliniek in Haarlem. Zelf deed hij geen acupunctuur. Hij probeerde door middel van onderzoek zicht te krijgen op de medische mogelijkheden van deze behandelwijze. Hij publiceerde hierover in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde in 1978 en 1980 (zie literatuurlijst).

Naast zijn activiteiten in Haarlem werkte hij samen met onder andere Ivan Wolffers, Marion Bloem en Pieter Wassenberg aan een vernieuwende visie op gezondheidszorg en welzijnszorg. Het in de VS verschenen werk van Ivan Illich en de theorie van Paolo Freire bij de benadering van analfabeten vormden een belangrijke inspiratiebron.

 

Uitg. Ankh-Hermes, 240 blz. oplage 10.000

 

De nieuwe visie moest een antwoord geven op de medisch technische geneeskunde die zich uitsluitend richt op klachten en geen zicht heeft op de mens als geheel. Op basis van naar de praktijk uitgewerkte opvattingen werden in Utrecht twee ‘Gezondheidswinkels’ opgezet, in de Vogelenbuurt en in Oudwijk. Deze gezondheidszorgprojecten, die gesitueerd waren in de buurthuizen, werkten met mogelijkheden uit onder andere de theaterwereld, gedragspsychologie en humanistische geneeskunde. Paul van Dijk schreef in 1978 een boek over de gezondheidswinkel in Oudwijk, Naar een gezonde gezondheidszorg. In 1980 ontving hij voor dit boek de Kluwerprijs. Het is een prijs die jaarlijks werd uitgereikt voor ‘een werk van meer dan gewone verdienste voor de gezondheidszorg’. Het boek verscheen bij Ankh Hermes in een oplage van 5000 en er volgde na de prijs meteen een tweede druk.

Inmiddels werkte Paul van Dijk voor de redactie van ‘Rondom tien’, een televisieprogramma van de NCRV waarin Henk Mochel medische- en ethische thema’s besprak. Na twee jaar stapte hij over naar de KRO televisie om programma’s te maken over gezondheidszorg. Eén van deze programma’s ging over volksgeneeskunst. Er kwamen tienduizenden reacties van mensen die nog steeds allerlei huismiddeltjes toepasten bij gezondheidskwalen. Paul van Dijk besloot om Volksgeneeskunst in Nederland en Vlaanderen (1981) te schrijven. Het werd een standaardwerk waarin alle aspecten van de volksgeneeskunst werden uitgewerkt. Het boek werd door de CPNB voorgedragen als boek van de maand, maar vanwege verschil van mening over de uitvoering werd het niet als zodanig uitgebracht. Er verschenen twee drukken van het boek.

 

Uitg. Ankh-Hermes, 224 blz. oplage 10.000

 

Paul van Dijk had inmiddels een huisartspraktijk in Zaltbommel. In dit stadje waren alle mogelijkheden aanwezig voor een geneeskunde waar de mens centraal staat en niet het mankement. In de dagelijkse praktijk werd hij geconfronteerd met het gemak waarmee huisartsen geneesmiddelen voorschrijven. Hij wilde graag zuinig omgaan met medicijnen en daar waar mogelijk een alternatief bieden voor medicamenteuze therapie. Hij besloot de alternatieven die hij in zijn praktijk gebruikte uit te werken voor collega’s en patiënten. Zo ontstond Zachte technieken in de Huisartspraktijk (1982), een boek met massagetechnieken, ontspanningsoefeningen, gedragstherapeutische technieken, yogaoefeningen, voedingsadviezen en andere niet-medicamenteuze behandelingen.

 

Uitg. Ankh-Hermes, 208 blz. oplage 5.000

 

In 1977 was Paul van Dijk gevraagd zitting te nemen in de staatscomissie over alternatieve geneeswijzen onder voorzitterschap van prof. dr. P. Muntendam. In opdracht van deze commissie publiceerde hij samen met dr. C.W. Aakster een uitgebreid literatuuronderzoek over dit onderwerp (Staatsuitgeverij, ’s-Gravenhage 1980, 224 blz). In deze staatscommissie zat ook prof. dr. L.J. Menges, hoogleraar gedragswetenschappen aan de VU in Amsterdam. Paul van Dijk schreef samen met Menges het boek Reguliere en alternatieve geneeskunde. Van conflict naar synthese. Het boek is een pleidooi voor samenwerking tussen beide kampen. De patiënt wordt dan minder het slachtoffer van rivaliserende facties in de zorg. Het boek werd in 1983 uitgegeven in de reeks Nederlandse Bibliotheek der Geneeskunde.

 

Uitg. Stafleu, 164 blz. oplage 2.000

 

Voor lang niet alle gezondheidsklachten is het nodig een huisarts te raadplegen. Er zijn heel wat problemen die mensen prima zelf op kunnen lossen. Paul van Dijk vindt dat mensen moeten leren inschatten wanneer ze wel en wanneer ze niet naar de huisarts moeten gaan. Om deze taak uit te voeren reikte Paul van Dijk patiënten het instrumentarium daarvoor aan in de vorm van een beschrijving van de meest voorkomende klachten in een gezin. De titel van het boekje was De kleine eigen praktijk (1988). Het boekje werd geschreven in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Ziekenfondsen en aangeboden aan alle ziekenfondsverzekerden in Nederland. Door deze service van de ziekenfondsen werd het boekje gedrukt in een oplage van 150.000 stuks. In 1991 kwam er van dit boekje een handelseditie uit bij La Riviere Voorhoeve.

 

Uitg. VNZ, 80 blz. oplage 150.000

 

In 1991 verscheen bij La Riviere Voorhoeve Huisarts en integrale geneeskunde. In dit boek geeft Paul van Dijk zijn visie op de huisartsengeneeskunde en de manier waarop hij deze visie uitwerkt in de dagelijkse praktijk. Het is een evaluatie van wat er van zijn ideologie terecht is gekomen na zeven jaar werken als gezinsarts. Hij houdt een pleidooi om de begrippen reductionisme en holisme in de patiëntbenadering niet als conflicterende grootheden te zien maar ze als complementair te beschouwen. Dat is zijn opvatting van integrale geneeskunde.

 

Uitg. La Riviere Voohoeve, 160 blz. oplage 5.000

 

De instructies bij veel voorkomende klachten die Paul van Dijk voor zijn eigen patiënten schreef (deze zijn weergegeven in het boekje De kleine eigen praktijk) bleken ook door de collega-huisartsen in Zaltbommel gewaardeerd te worden. Ook zij wilden hun patiënten op papier instrueren over wanneer wel en wanneer niet naar de huisarts te gaan. Zo ontstonden in samenspraak met een groep van vijf en later twintig huisartsen, zogenaamde nuldelijnsstandaarden. Dit zijn richtlijnen voor het handelen van de patiënt bij veel voorkomende klachten. Het zijn in feite werkafspraken tussen de patiënt en de huisarts, spelregels in de communicatie tussen dokter en patiënt. Voorbeelden van dergelijke klachten zijn keelpijn, diarree, koorts, slapeloosheid, rugpijn. Zo ontstond het boek De thuisarts, dat in twee edities verscheen. Eén voor collega-huisartsen en één voor de gezondheidszorgconsument. Eerstgenoemd boek verscheen bij Bunge en het tweede bij Kosmos Uitgevers (in een oplage van 5000).

 

Uitg. Bunge, 116 blz. oplage 1.500

 

Aanvankelijk werd als een grappig bijproduct van de richtlijnen een waaiertje gemaakt met de titel Dokteren aan de Waal. Het is een soort spoorboekje voor alledaagse klachten. Het bestaat uit veertig kaartjes die alfabetisch zijn gerangschikt. Wanneer zich een medisch probleem voordoet kan de gebruiker in één oogopslag zien, wat hij of zij er zelf aan kan doen en wanneer hij of zij naar de huisarts moet. Het waaiertje (zo heette het in de omgang) bleek zo’n groot succes dat het niet alleen door alle huisartsen in de Bommelerwaard aan hun patiënten werd uitgereikt maar ook allerlei andere huisartsengroepen in Nederland en België distribueerden het waaiertje onder hun patiënten. Zo ontstonden varianten als Dokteren aan de Schelde, Dokteren tussen stad en Wad, etc. De tekst werd in acht talen vertaald om het waaiertje ook voor minderheidsgroepen toegankelijk te maken. Het werd eveneens in Engeland en Israel uitgegeven. Ziektekostenverzekeraar Menzis stuurde het waaiertje aan al haar verzekerden toe. Het Nederlands Huisartsen Genootschap bood in een speciale editie het waaiertje aan als congresgeschenk en er kwam een editie voor in de boekhandel onder de titel Thuisdokteren. In totaal werden er ruim 350.000 waaiertjes verkocht/gedistribueerd.

 

Uitg. Tiel, 41 blz. oplage 350.000

 

Paul van Dijk had vanaf 1992 een vaste tweewekelijkse column in het Brabants Dagblad. Hij beschreef in zijn columns de binnenkant van het huisartsenvak. Hij liet zien dat de huisarts ook maar een mens is, die af en toe wel kan janken, chagrijnig is, fouten maakt en dingen doet waar hij geweldig tegen opziet, maar belicht ook de prachtige kanten van het beroep. Ook andere kranten toonden belangstelling voor de column en vanaf 1995 verschenen de bijdragen ook in De Limburger, De Limburgse Courant, Dagblad de Stem, De Zeeuwse Courant, De Gelderlander en De Stentor. In 2005 verscheen Nadruppelen, een keuze uit tien jaar columns. Toen Paul van Dijk in 2012 afscheid nam van zijn praktijk besloot hij, na twintig jaar, ook te stoppen met het schrijven van columns.

 

Uitg. Kempen, 160 blz. oplage 2.000

 

Gedurende zijn hele huisartsentijd had Paul van Dijk een map waarin hij aantekeningen bijhield over schaamtevolle klachten. Hij gaf de map de werktitel Van gêne tot schaamrood. Het was hem opgevallen dat mensen maar sporadisch met een schaamteprobleem naar de dokter gaan. Later begreep hij dat dit juist een belangrijk kenmerk is van deze aandoeningen. Men schaamt zich om met deze klachten naar de huisarts of de psycholoog te gaan. Schaamte voor de schaamte. Pas de laatste jaren wordt dankzij de anonimiteit van internet duidelijk hoeveel en in welke mate mensen lijden aan schaamteproblemen. Paul van Dijk beschreef in 2013 onder de titel Van gêne tot schaamrood achttien schaamteproblemen waaronder hikken, blozen, boeren, snurken. De hoofdstukken zijn geïllustreerd met aquarellen van de Bommelse kunstenaar Rob Heijman. Het boek is geschreven voor medici, psychologen en andere hulpverleners. Een aantal hoofdstukken verscheen in artikelvorm in het tijdschrift Huisarts en wetenschap.

 

Uitg. Prelum, 306 blz. oplage 2.000

 

Paul van Dijk schreef ook een aantal boeken samen met andere auteurs. Zo publiceerde hij in 1978 samen met Hilde de Haan het boek Niet-universitaire geneeswijzen. Het is een bundeling van een reeks in het blad Intermediair (een maandblad voor academici) verschenen publicaties over behandelmethoden die niet aan de universiteit werden gedoceerd. Verder voerde hij samen met Cor Aakster en Roel van Wijk de redactie van het boek Een inleiding tot integrale geneeskunde. Het boek is een poging om oude concepten en nieuwe methoden in de geneeskunde met elkaar te verbinden om daarmee een mensvriendelijke en minder schadelijke geneeskunde te ontwikkelen.

 

 

Verder was Paul van Dijk redacteur van een serie van een tiental boeken, uitgegeven door Bosch en Keuning onder de titel Anders leven en welzijn. Het zijn voorlichtingsboeken voor de patiënt over epilepsie, ziekte van Parkinson, astma en andere vaak voorkomende aandoeningen.

Naast bovengenoemde boeken was Paul van Dijk de auteur van een groot aantal artikelen, zowel op wetenschappelijk als op populair-wetenschappelijk gebied. Een selectie uit deze publicaties is hieronder in de literatuurlijst weergegeven. Ook was hij mede-auteur van een drietal NHG-standaarden (Kinderen met koorts, Bedplassen bij kinderen en Buikpijn bij kinderen). Tijdens zijn werkzame periode als huisarts publiceerde hij ook uitgebreid over een drietal door hem geïnitieerde projecten: ‘Dokteren aan de Waal’ (communicatie huisarts-patiënt), Gado Gado Project (communicatie huisarts-specialist) en ‘Bommelerwaardbeweegt’ (een website over het belang van bewegen).

Na zijn pensionering startte Paul van Dijk de studie Cultuurwetenschappen aan de Universiteit van Utrecht. In 2021 studeerde hij af. In hetzelfde jaar verscheen Markante Bommelaars. Vijftig Bommelaars worden geïnterviewd over de recente geschiedenis van hun stad. Deze vorm van oral history schetst een halve eeuw ontwikkeling van Zaltbommel. Elk van de geïnterviewden belichaamt en belicht een deelaspect van de Bommelse samenleving. Daardoor krijgt de lezer een inkijkje in het verenigingsleven van de stad, de tradities en de omgangsvormen. Maar je leest ook hoe er wordt begraven, hoe er wordt omgegaan met homoseksualiteit en drugsgebruik, en hoe er wordt gezorgd voor de natuur. Het boek geeft een caleidoscopisch beeld van het recente verleden van Zaltbommel.

 

 

De afgelopen tien jaar schreef hij ruim honderdveertig familieverhalen over mensen die ooit in zijn straat hebben gewoond. De verhalen zijn te lezen op www.ruiterstraat.nl, een door hem opgezet initiatief. Het is een website over de cultuurgeschiedenis van de Ruiterstraat. De website is een ontmoetingsplaats voor de straatbewoners en een document over de roots van deze microgemeenschap. De website is continu in aanbouw, het is eerder een werkplaats dan een eindproduct. Teksten zijn voorlopig en worden voortdurend aangevuld en gecorrigeerd.

 

 

 

Publicaties

Boeken:

• Dijk, Paul van. Ruiterstraat. Portret van een straat. www.ruiterstraat.nl  2012-2022
• Dijk, Paul van. Markante Bommelaars. BinnenstadPers. 2021
• Dijk PA van. Van gêne tot schaamrood. Prelum uitgevers, Houten 2012
• Dijk PA van. Wel of niet naar de huisarts. Hoe je veilig zelf kan dokteren, Uitgeverij Spectrum,
  Utrecht 2007
• Dijk PA van. Nadruppelen. Een selectie uit 10 jaar columns in het Brabants Dagblad (en andere GPD kranten), Kempen uitgevers, Zaltbommel 2005
• Dijk PA van. Geneeswijzen in Nederland, Ankh-Hermes, Deventer 2003
• Dijk PA van. De Thuisarts, Wetenschappelijke uitgeverij Bunge, Utrecht 1997
• Dijk PA van. Huisarts en Integrale Geneeskunde, La Riviere/Voorhoeve, Kampen 1991

• Dijk PA van. De kleine eigen praktijk, La Riviere/Voorhoeve, Kampen 1991
• Dijk PA van. Zachte technieken in de huisartspraktijk, Ankh-Hermes, Deventer 1982
• Dijk PA van. Gezondheidswinkel, Ankh-Hermes, Deventer 1982
• Dijk PA van. Volksgeneeskunst in Nederland en Vlaanderen, Ankh-Hermes, Deventer 1982
• Dijk PA van. Naar een gezonde gezondheidszorg, Ankh-Hermes, Deventer 1981

Artikelen:

• Gieteling MJ, Dijk PA van, e.a. NHG-standaard Buikpijn bij kinderen. Huisarts en Wetenschap 2012; 55(9): 4044-409
• Dijk PA van. Winden laten. Huisarts en Wetenschap. 2011; 54(12): 678-680
• Dijk PA van. Uit je mond ruiken. Huisarts en wetenschap 2011; 54(9) 9:506-508
• Dijk PA van. Blozen. Huisarts en Wetenschap 2011, 54(6): 334-337
• Dijk PA van, e.a. Onderwijs over complementaire behandelwijzen in de medische opleiding. Tijdschr Med Onderwijs, 27(2), 2008, pp 191-202
• Dijk PA van, Bosch H van den. Het genot van Gado Gado. Bijeenkomsten van huisartsen en specialisten, Huisarts en Wetenschap, 50, 9, 2007, pp. 100 –101
• Dijk PA van, Bosch H van den. De ontwikkeling van nuldelijnsstandaarden, Huisarts en Wetenschap,
  49, 5,2006, pp. 50 – 52
• Dijk PA van. Alternatieve Geneeswijzen in Nederland, Ned. Tijdschr. Geneesk. 2004 juni: 7 (2) pp.
  36-38
• Dijk PA van, e.a. Nuldelijnsstandaarden (project dokteren aan de Waal), Huisarts en Wetenschap
  39(2), 1996, pp. 69-74
• Dijk PA van, e.a. NHG-standaard enuresis nocturna, Huisarts en Wetenschap, 39(10), 1996,
  pp. 459-470
• Dijk PA van. Opvattingen over koorts, Tijdschr. Int. Geneesk. 17, 2, 2001, pp.100-104
• Dijk PA van. Adviezen bij koorts, Tijdschr. Int. Geneesk. 17, 3 ,2001, pp. 100-104
• Dijk PA van. De omvang van de niet-universitaire geneeskunde in Nederland, Ned. Tijdschr.Geneesk.
  11, 17, 1977, pp.719-725
• Dijk PA van. Complicaties bij acupunctuur, Ned. Tijdschr. Geneesk. 124, 34, 1980, pp,1404-1408
• Dijk PA van. Resultaten van acupunctuurbehandeling, Ned. Tijdschr. Geneesk.122, 39,1978,
  pp.1442-1448
• Dijk PA van. Huisarts en alternatieve geneeswijzen, Medisch Contact, 29/30, 48, 1993, pp.895-897
• Dijk PA van. Pijn en alternatieve geneeswijzen, Pijn-informatorium, november 1993, pp. 1-12
• Dijk PA van. Integrale diagnostiek en therapie in de algemene praktijk, Tijdschr. Int. Geneesk. 8,
  1992, pp.114-12
• Meulen P van der, Dijk PA van, e.a. NHG-standaard Kinderen met koorts. Huisarts en wetenschap
  1992; 13: 512-517
• Dijk PA van. Manuele therapieën en complicaties, Ned. Tijdschr. Int. Geneesk. 5 (34), 1989, pp.
  539-545
• Dijk PA van. Een taak bij de advisering over en verwijzing naar niet-reguliere geneeswijzen, Huisarts
  en Wetenschap, 27 (suppl), 1984, pp. 50-52
• Dijk PA van. Huisarts en alternatieve geneeswijzen, Huisarts en Wetenschap 25,1982, pp. 58-61
• Dijk PA van. Cursus gezondheid en gezin, Metamedica 60, 1981, pp. 429-437
• Dijk PA van. De patiënt als analfabeet, Paolo Freire en gezondheidszorg, Intermediair, 17,augustus,
  1981, pp. 7-12
• Dijk PA van. Volksgeneeskunst in Nederland, Metamedica 60, 1981, pp 292-305
• Dijk PA van. Dertig manieren om van je hoofdpijn af te komen (volksgeneeskunst), Intermediair 17,december 1981, pp. 31-35
• Dijk PA van. Slaapcursussen, Huisarts en Wetenschap 23, 1980, pp 101-105
• Dijk PA van. Literatuur onderzoek alternatieve geneeswijzen, VAR-reeks, ministerie van
  volksgezondheid, Leidschendam, 1980
• Dijk PA van. Gezondheidswinkels, Intermediair, 14 juli 1978, pp.1-5
• Dijk PA van. Niet-universitaire geneeswijzen in Nederland, Intermediair, 4, 28 januari 1977, pp. 1-6

 

 

April 2022

< terug